Đình Bồ Bản

Vào những năm cuối thế kỷ 15 (khoảng năm 1470), theo tiếng gọi Nam tiến của vua Lê Thánh Tông với phương châm: “Bắc địa trùng dương khai quốc sử/ Nam thiên khẩn nghiệp thạch minh danh”, các vị tiền nhân của 4 tộc Trần, Hồ, Trương, Nguyễn đi khai khẩn đất đai, lập nghiệp, kết tình huynh đệ, cùng chung tay xây dựng nên một vùng đất mới, một sự sống mới. Làng Bồ Bản hình thành từ đó.

Đến đời vua Lê Hiển Tông (1740-1786), các họ Tán, Đinh, Nguyễn, Phạm cùng gia nhập, chung tay xây dựng quê hương Bồ Bản. Đến nay, 500 hộ với tổng số dân trên 2.500 người, gồm 23 chư phái tộc luôn đoàn kết, sống chan hòa, yêu thương trên mảnh đất này.

Cùng với quá trình xây dựng và phát triển, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân dần được nâng cao. Để có nơi thờ thần, tổ chức sinh hoạt lễ hội hằng năm và thờ cúng các vị tiền hiền của làng, nhân dân địa phương đã xây dựng đình làng Bồ Bản.

Theo ông Tán Kim, cán bộ văn hóa - xã hội xã Hòa Phong (huyện Hòa Vang), đình làng Bồ Bản được xây dựng đầu tiên vào năm Canh Thân, niên hiệu Cảnh Thịnh (1800) bằng tranh tre tại gò miếu Tam Vị ở phía đông làng.

Đến năm Nhâm Tý (1852), đời vua Tự Đức thứ 5 dựng đình ở một vị trí mới cách vị trí cũ khoảng 200m về phía Tây. Địa hình mới thoáng mát, phía trước là cánh đồng mênh mông tiếp giáp với làng Cẩm Toại và sông Yên.

Đình nằm giữa 5 gò cao của làng, gồm: gò Dinh Ông, gò Miếu, gò Ổi, gò Chùa, tượng trưng cho ngũ hành. Lưng đình dựa vào gò Miếu cao, thể hiện tư thế hiên ngang, vững chãi cùng thời gian. Bên phải là gò Chùa, gò Miếu Tam Vị hay còn gọi là Quần Hổ, bên trái có gò Ổi hay còn gọi là Tả Thanh Long, tạo thành thế “rồng chầu hổ chực” hay Long Hổ Hội.

Đến năm Thành Thái 18 (1906), đình được trùng tu lại, nâng nghệ thuật kiến trúc lên một mức mới nhưng vẫn giữ nguyên hiện trạng ban đầu.

Đình có tất cả có 36 cây cột làm bằng gỗ mít và gỗ kiền kiền được đặt trên kệ đá chạm hình trái bí. Trong đó, tám cột cái (cột nhất) cao 4,5m, tám cột hàng nhì cao 3,5m, tám cột hàng ba cao 2,3m, bốn cột đấm, bốn cột quyết và bốn cột ở cửa hông.

Bên cạnh đầu rồng được chạm khắc thường thấy tại các đình làng khác, các thanh trính, kèo ở đình Bồ Bản còn được trang trí thêm tứ thời, tứ quý, cầm kỳ thi tửu… mềm mại và tinh xảo. Đây cũng nét đặc sắc riêng của đình Bồ Bản.

Năm Kỷ Tỵ, do ảnh hưởng của cơn bão số 2, đình làng bị hư hại trầm trọng. Tháng 11 năm 1989, đình làng được tu sửa lại và được Nhà nước công nhận là di tích Lịch sử - Văn hóa cấp quốc gia vào năm 1999.

Không chỉ lưu giữ nhiều vẻ đẹp văn hóa và nghệ thuật truyền thống dân tộc, đình làng Bồ Bản còn ghi dấu ấn vẻ vang trên những trang sử vàng chống giặc ngoại xâm.

Theo lời kể của ông Tán Kim, nơi đây là địa điểm hoạt động cách mạng trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ chống Pháp và chống Mỹ của dân tộc. Tháng 8 năm 1945, đình Bồ Bản trở thành điểm tập kết đoàn biểu tình của tổng An Phước (huyện Hòa Vang), nơi thành lập Ủy ban Hành chính xã Bồ Bản.

Đặc biệt, năm Kỷ Dậu, đình Bồ Bản đã đi vào lịch sử hào hùng của dân tộc cùng trận đánh xóm Đình. Đêm 22-2-1969, lực lượng Trung Đoàn 41 phối hợp với Huyện đội Hòa Vang, dân quân du kích và nhân dân thôn Bồ Bản đã ngoan cường chiến đấu với lực lượng lính Mỹ và chư hầu có xe tăng, xe bọc thép, pháo binh và máy bay yểm trợ.

Tại ngôi đình này, giặc Mỹ dã man bắt người già, phụ nữ và trẻ em làm bia đỡ đạn. Trước tình hình đó, quân và dân Bồ Bản cùng bộ đội quyết định tiến đánh giáp lá cà với Mỹ, ngụy và chư hầu. Trong ba ngày đêm chiến đấu ác liệt, quân và dân ta đã đẩy lùi 21 đợt tấn công của Mỹ, tiêu diệt 300 tên, bắn cháy 1 xe tăng. Đây là trận đánh ác liệt nhất với 3 mũi giáp công, ghi dấu chiến công lẫy lừng của quân và dân xã Hòa Phong trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước.

Bị thua đau, giặc Mỹ điên cuồng cho máy bay bắn phá khu dân cư làm nhiều nhà dân bị thiệt hại và thiêu rụi nhưng đình Bồ Bản vẫn sừng sững giữa làn bom đạn, như tinh thần ngoan cường và bất khuất của dân tộc Việt Nam.

Trải qua bao thăng trầm thời gian, ngôi đình hư hại một phần và tiếp tục được tu sửa vào năm 1990 và 2007. Đến năm 2011, đình Bồ Bản được xây dựng thêm các công trình ngoại vi như tường thành, cổng tam quan, sân vườn.

Để ghi dấu chiến công oanh liệt của dân làng Bồ Bản, năm 2013, Đảng bộ xã Hòa Phong quyết định xây bia chiến tích ngay trên mảnh đất của đình làng.

Nguồn : Tổng hợp